تصميم نموذج من الاستقرار الأسريّ على أساس التعاليم الإسلاميّة

نوع المستند : أساسية

المؤلفون

1 طالب دکتوراه، قسم علم النفس الإرشادي، جامعة آزاد الإسلاميّة، فرع أصفهان (خوراسکان)، أصفهان، إیران

2 أستاذ مساعد، قسم علم النفس العیادي، جامعة آزاد الإسلاميّة، فرع أصفهان (خوراسکان)، أصفهان، إیران

3 أستاذ مشارک، قسم علم النفس الصناعي والتنظیمي، جامعة آزاد الإسلامية، فرع أصفهان (خوراسکان)، أصفهان، إیران

10.22034/j.miu.2022.7830

المستخلص

لقد أُجري البحث الحالي بهدف إعداد نموذج لاستقرار الأسرة على أساس التعاليم الإسلاميّة، من خلال منهج نوعي للتحليل الموضوعيّ أو تحليل المحتوی، وقد استخلصت بيانات البحث من فحص ثلاث مجموعات من النصوص، بما في ذلك تفاسير القرآن الكريم، وكتب الحديث، والكتب الموجودة في مجال الاستقرار الأسريّ بمنهج إسلاميّ، فمن خلال ترميز الفئات الرئيسة المستخرجة من هذه المصادر، تم تحديد المحاور الأساسية والتنظيميّة المتعلقة بالاستقرار الأسري، وبعد تحليل النتائج تمّ الحصول على مكوّنات نموذج الاستقرار الأسري، تتضمّن نتائج النموذج سبعة محاور تنظيمية و (27) موضوعًا أساسيًّا، وتشتمل هذه الموضوعات علی: محوريّة الله في الأسرة، والعلاقة القائمة على الحبّ والصداقة، والتسامح والمداراة، والالتزام بالأخلاق الإسلاميّة، والالتزام بالحقوق والواجبات، والرضا الجنسي المتبادل، والعلاقة الصحیحة بين الزوجین وأقاربهما وأرحامهما. وقد أظهرت النتائج أنّ بعض المحاور التنظيميّة وأسس النموذج لم تظهر في أيّ من نظريّات في مجال الزوجين والأسرة، كما تمّ إهمال الجذور الرئيسة لانهیار الأسرة في مداخلات هذا المجال، فيمكن أن يكون النموذج الذي تمّ الحصول عليه مؤثّرًا في نسیج الثقافة الإيرانيّة لتعزیز أرکان الأسرة ومعالجة مشاكلها، وهذه المضامین لديها القدرة على تصميم نموذج للوقاية والعلاج.

الكلمات الرئيسية

Designing a family stability model based
on Islamic teachings

 

Azam Mahmoodzadeh[1]

Zahra Yousefi[2]

Mohsen Golparvar[3]

 

Abstract

The current research aims to develop a model of family stability based on Islamic teachings. This is fundamental and descriptive-exploratory research that was conducted using the thematic analysis method. The research data were deducted by examining three main sources: the Qur’anic exegeses, Hadith sources and the books written on the field of family stability based on an Islamic approach. By coding these sources, basic and organizing themes related to family stability were identified. By combining the analysis results, the components of the family stability model were obtained. The findings were a pattern consisting of seven organizing and twenty-seven basic themes. These themes included God-centeredness in the family, relationships based on love and friendship, compatibility and tolerance, adherence to Islamic ethics, adherence to rights and duties, mutual sexual satisfaction, and proper communication between couples and their main families. The results showed that some organizing themes and the basis of the model are not seen in any of the family theories and thus the main roots of family collapse have been neglected. The obtained model can be used in the cultural context of Iran to strengthen and resolve family problems. It has the capacity to give shape to a preventive and resolving model.

Keywords: Family stability, Islamic teachings, theme analysis.

 

 

  1. Department of Counseling Psychology, Islamic Azad University, Isfahan (Khoraskan) Branch, Isfahan, Iran. Email: mrsmahmudzadeh@gmail.com.

[2]. Department of Clinical Psychology, Islamic Azad University, Isfahan (Khoraskan) Branch, Isfahan, Iran. (Corresponding Author) Email: z.yousefi1393@yahoo.com .

[3]. Department of Industrial and Organizational Psychology, Islamic Azad University, Isfahan (Khoraskan) Branch Iran (Corresponding author). Email: drmgolparvar@hotmail.com .

المراجع

  1. أ) المصادر الفارسیّة والعربیّة

    القرآن الكریم

    نهج البلاغة

    1. ابن بابویه (الشیخ الصدوق)، محمد بن علي (1381)، من لا یحضره الفقیه، مترجم: غفاري، علي أکبر، قم: مؤسسة النشر الإسلاميّ.
    2. أفقري، فاطمة؛ وبهرامي، فاطمة؛ وفاتحي زاده، مریم السادات (1391)، بررسی آسیبهای موجود در تعامل زوجین با والدین خود بعد از ازدواج، مجلة اندیشه‌های نوین تربیتی، 12(2)، 210-237.
    3. الآمدي التمیمي، عبد الواحد (1361)، غرر الحکم ودررالکلم، طهران: جامعة طهران.
    4. أنصاریان، حسین (1385)، نظام خانواده در اسلام، قم: منشورات أم أبیها.
    5. بارباز، نجمة؛ برجم، أعظم؛ وفاتحي زاده، مریم السادات (1393)، مدیریّت ارتباط با خانواده اصلی وخانواده همسر از دید مشاوره خانواده واسلام، مجلة زنان وخانواده، 28(9)، 7-35.
    6. بانکي بورفرد، أمیرحسین (1394)، نقش ورسالت زن در بیانات رهبری. اصفهان: نشر الانقلاب الإسلاميّ.
    7. بهشتي، محمد (1384)، تربیت اخلاقی از منظر فیض کاشانی، مجلة التربیة الإسلاميّة، 1 (1)، 67-91.
    8. بورمیرصالح، یاسر؛ وإسماعیلي، معصومة؛ وفرحبخش، کیومرث؛ وذکائي، محمد سعید (1392). اثربخشی آموزه‌های مبتنی بر ارزش شناسی اسلامی در افزایش رضایت زناشویی زنان متأهل. مجلة إسلام وپژوهش‌های تربیتي ،10، 71-83.
    9. ثناکویي زاده، محمد؛ اعتمادي، عذرا؛ أحمدي، سید أحمد؛ وجزائري، رضوان (1394). شناسایی ابعاد کارکرد خانواده در فرایند مشاوره خانواده با جهتگیری اسلامی با استفاده از نظریه داده بنیاد. مجلة فرهنگ مشاوره وروان درماني، 24، 55-85.
    10. جابکی، أم البنین (1392). مطالعه بین نسلی نگرش به طلاق وکارکردهای خانواده در زنان شهر طهران. مجلة مطالعات زن وخانواده، 1-1، 159-186.
    11. جراغي، مونا؛ ومظاهري، محمد مهدي؛ وموتابي، فرشته؛ وبناغي، لیلی (1396)، مقیاس سیستمی-مثلثی خانواده: ابزاری برای سنجش روابط همسران وخانواده های اصلی آنها، مجلة خانواده پژوهی، 51، 343- 360 .
    12. جمشیدیها، غلامرضا؛ نریماني، سعید؛ وجمالي، عبد الله (1394)، آسیب شناسی اجتماعی طلاق در جامعه شهری ایران. مجلة مهندسی فرهنگی، 10-85، 10-29.
    13. جمشیدیها، غلامرضا؛ وصادقي، سهیلا؛ ولولا آور، منصورة (1392)، نگرش جامعه شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن از منظر جنسیتی بر تحولات خانواده در طهران. مجلة زن در فرهنگ وهنر، 5(2)، 183- 198.
    14. الحر العاملي، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة. قم: مؤسسة آل البیت^.
    15. خادمي، ملوك؛ وعابدي، فاطمة (1393)، اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباطی مبتنی بر آموزه های دینی بر خوشبینی وسازگاری زناشویی. مجلة مطالعات روانشناختی، 40، 28-47.
    16. دانایي فرد، حسن (1387). ارتقاء روایی وپایایی در پژوهشهای کیفی مدیریتی، تأمّلی بر استراتژی های ممیزی پژوهشی. مجلة پژوهشهای مدیریت، 1-1، 131-162.
    17. دهدست، کوثر؛ وکاظمیان، سمیة؛ وباقري، صدیقة (1395)، تبیین الگوی مفهومی در فرآیند سازگاری با خانواده همسر، مجلة زنان وخانواده الثقافية والتربوية ،11-37، 49-75.
    18. سالاري ‌فر، محمدرضا (1385)، درآمدي بر نظام خانواده در إسلام، قم: نشر هاجر.
    19. سالاري‌ فر، محمدرضا؛ ویونسي، سید جلال؛ وشریفي نیا، محمدحسین؛ وحسن آبادي، حمیدرضا (1395). مقایسه کارآمدی مداخلات اسلامی ودرمان شناختی-رفتاری توسعه یافته در افزایش رضایت زناشویی زوجها. مجلة روانشناسی ودین، 33، 27-42.
    20. سعیدي، لیلا؛ وبهرامي، فاطمه؛ واعتمادی، عذرا (1385)، بررسی اثر بخشی زوج درماني کوتاه مدت راه حل مدار بر کاهش تعارضات زوجین شهرستان خمیني شهر اصفهان، مجلة تازه ها وپژوهش های مشاوره، 20، 39-52.
    21. سلیمانیان، علي أ کبر؛ وریحاني، رضا (1396)، رابطه میان شخصیّت واعتقادات نا کارآمد با کیفیت زناشویی، نشریه مطالعات روانشناسی وعلوم تربیتی، 3-1، 53-65.
    22. سلیمي، إلهة؛ وکلانتر، محمد؛ وکلزاری، محمود (1396). مقایسه عملکرد خانواده از دیدگاه قرآن (الروم: 21) در میان زنان متقاضی طلاق وزنان غیرمتقاضی شهر أراك، مجلة روانشناسی ودین، 37، 65-85.
    23. شاه سیاه، مریم (1387)، بررسی اثربخشی آموزش جنسی بر بهبود کیفیت زناشویی زوجین شهر اصفهان، رسالة التخرج في الماجستیر: الاستشارة الأسرية، جامعة أصفهان، کلية العلوم التربويّة والنفسیّة.
    24. طاهرزاده، أصغر (1388). زن آنگونه که باید باشد. أصفهان: لبّ المیزان.
    25. الطباطبائي، السید محمدحسین (1394). تفسیر المیزان، قم: مکتب الانتشارات الإسلاميّة.
    26. الطبرسي، فضل (1414ق)، مکارم الأخلاق. قم: مؤسسة النشر الإسلاميّ.
    27. طلاییان، رضوانة؛ وزهرا کار، کیانوش (1394)، بررسی التزام عملی به اعتقادات اسلامی وسبکهای اداره تعارض زناشویی به عنوان عوامل پیش بینی کننده طلاق، مجلة روانشناسی ودین، 8-4، 100-115.
    28. عباس زاده، محمد؛ وسعیدي عطائي، حامد؛ وأفشاري، زهرا (1394). مطالعه برخی عوامل جریان مدرنیته مؤثر بر گرایش زنان به طلاق مورد مطالعه: زنان متأهل شهر زنجان. مجلة پژوهشهای راهبردی أمنیت ونظم اجتماعی، 9، 25-44.
    29. عشقي، روناك (1385). بررسی اثربخشی مشاوره رفتاری-شناختی جنسی زوجین بر بهبود سردمزاجی جنسی زنان آنها در شهر أصفهان، رسالة التخرّج في الماجستیر: الاستشارة الأسريّة، جامعة أصفهان، کلية العلوم التربوية والنفسیّة.
    30. عظیمي، محمود؛ وعابد زاده، مهرناز (1392)، بررسی عوامل مؤثر بر بروز طلاق عاطفی میان زوجین در خانواده. مجلة مطالعات جامعه شناختی إیران، 10-3، 31-46.
    31. فولادي، أصغر؛ وشاه نعمتي، نویده (1394)، بررسی علل طلاق در استان آذربایجان شرقي- تبریز، مجلة جامعه پژوهی فرهنگی، 6-2، 89-113.
    32. قاسمي، سیمین؛ اعتمادي، عذرا؛ وأحمدي، سید أحمد (1395)، شناسایی آسیبهای تعاملی زوجین وخانواده همسر وپیامدهای آن، مجلة تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 3، 250-268.
    33. قاسمي، سیمین؛ واعتمادي، عذرا (1395)، رابطه بین پایبندی مذهبی وبخشش با کیفیّت روابط زوجین وخانواده همسر در زنان. مجلة روانشناسی و دین، 34، 97-109.
    34. قلي‌زاده، آذر؛ بانکي بور فرد، أمیرحسین؛ ومسعودي نیا، زهرا (1394)، مطالعه کیفی تجارب مردان وزنان طلاق گرفته از عوامل فرهنگی زمینه ساز طلاق، مجلة جامعه شناسی کاربردی، 1-26، 39-64.
    35. کاویاني، زینب؛ وحمید، نجمة؛ وعنایتي، میر صلاح الدین (1392)، بررسی تأثیر درمان شناختی-رفتاری مذهب محور بر تاب آوری ونگرشهای نا کار آمد زوجین، مجلة پژوهشهای نوین روانشناختی، 32، 189-205.
    36. الکلیني الرازي، محمد (1401ق)، الکافي، مترجم: غفاري، علي أکبر، بیروت: دار الصعب.
    37. المتقي الهندي، علي بن حسام الدین (1397)، کنز العمال، بیروت: مکتبة التراث الإسلامي.
    38. المجلسي، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
    39. محسن زاده، فرشاد؛ ونظري، علي محمد؛ وعارفي، مختار (1390)، مطالعه کیفی عوامل نارضایتی زناشویی واقدام به طلاق، مجلة مطالعات راهبردی زنان، 14-53، 7-42.
    40. محمدي الري شهري، محمد (1387)، دوستی در قرآن وحدیث، قم: دار الحدیث.
    41. محمدي الري شهري، محمد (1395)، عوامل تحکیم خانواده در قرآن وحدیث، قم: دار الحدیث.
    42. مصطفوي، سیدجواد (1385)، بهشت خانواده: هفتاد درس در روابط زناشویی، قم: دار الفکر.
    43. مهین ترابي، سمية؛ وصاحبي، علي؛ وموسوي، سید ولي الله (1390)، تأثیر آموزشهای شناختی-رفتاری بر تعدیل انتظارات غیرمنطقی، مجلة بلوغ عاطفی ونارضایتی زناشویی در زنان، 16، 125-147.
    44. میرخاني، عزت السادات (1377)، تأکید بر اخلاق، تلطیف در حقوق: دو ضرورت نا گسستنی خانواده، مجلة مطالعات راهبردی زنان، 2، 24-45.
    45. النراقي، أحمد (1382)، معراج السعادة، أصفهان: کهن دژ.
    46. نوابي نجاد، شکوه (1392)، الگوی ایرانی-اسلامی خانواده اخلاق محور است، المؤتمر الثاني للنموذج الإیراني الإسلامي للتنمیة، طهران.
    47. نوری طبرسی، حسین( 1407ق)، مستدرك الوسائل، قم: مؤسسه آل البیت^.
    48. نوین، جنان؛ وبهرامي، هادي (1395)، طراحی وارزیابی اثربخشی آموزش آموزههای دینی-روانشناختی بر رضایت زناشویی، مجلة فرهنگ مشاوره وروان درمانی، 28، 61-75.
    49. هالفورد، کیم (1384)، زوج درمانی کوتاه مدت، مترجم: تبریزي، مصطفی؛ وکارداني، مژده؛ وجعفري، فروغ، طهران: فراروان.
    50. یراقي، سعیدة؛ وأرزاني، حبیب رضا؛ وسعیدیان، مریم (1392)، آسیب شناسی خانواده در فرهنگ غرب از دیدگاه آیة الله الخامنئي، مجلة الأخلاق، 11-3، 9-42.
    51. یونسي، سیدجلال؛ ومقصودزاده، مصطفی (1392)، أثربخشی آموزش مسائل دینی بر رضایت زناشویی زوجین، مجلة روشها و مدلهای روانشناختی ،13، 61-75.

    ب) المصادر الإنجلیزیة

    1. Ellis, A. (2010). Rational and irrational beliefs: Research, Theory, and Clinical Practice. New York: Oxford University Press.
    2. Brown, E., Orbuch, T. L., & Bauermeister, J. A. (2008). Religiosity and marital stability among black American and white American couples. Journal Family
    3. relations, .791-681)2(75
    4. Cutrona, C. E., Russell, D. W., Burzette, R. G., Wesner, K. A., & Bryan, C. M. (2011). Predicting relationship stability among midlife African American couples. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 79(6), 814-825.
    5. David, P., & Stafford, L. (2013). A Relational Approach to Religion and Spirituality in marriage The Role of Couples’ Religious Communication in Marital Satisfaction. Journal of Family Issues, 33(2), 232- 249.
    6. Ellison, C. G., Burdette, A. M., & Bradford, W. (2010). The Couple That Prays Together: Race and Ethnicity, Religion, and Relationship Quality Among WorkingAge Adults. Journal of Marriage and Family, 72(4), 963–975.
    7. Fincham, F. D., Ajayi, C., & Beach, R. H. (2011). Spirituality and marital satisfaction in African American couples. Journal Psychology of Religion and Spirituality, 3(4), .862-952
    8. Lambert, N., & Dollahite, D. (2006). How religiosity helps couples prevent, resolve and overcome material conflict. journal Family relations, 55(4), 439-449.
    9. Orathinkal, J., & Vansteewegen, A. (2006). Religiosity and marital satisfaction. Journal of Contemporary Family Therapy, 28(4), 497-504.
    10. Schramm, D. G., Marshal, J. P., Harris, V. W., & Lee, T. R. (2012). Religiosity, Homogamy and Marital Adjustment. Journal of Family Issue, 33(2), 246-268.

     

المصطفی
المجلد 3، العدد 5 - الرقم المسلسل للعدد 5
ملفّ العدد: الأُسرة من المنظار الإسلامي
إبريل 2023
الصفحة 219-282

ملفات

شارك

إرسال الاستشهاد إلى

الإحصائيات